2023 Yılında Elde Edilen Ücret Gelirlerinin Beyan Edilmesinde Özellikli Hususlar
Ücret gelirleri asıl olarak kesinti (tevkifat / stopaj) yoluyla vergilendirilir. Ücretin ödenmesi sırasında sorumlular tarafından verginin kesilerek vergi dairelerine yatırılmasına kesinti (tevkifat) usulü denilmekte olup gerçek usulde elde edilen ücretlerin vergilendirilmesi esas olarak bu yöntemle yapılır. Ücret ödemesini yapan işveren ya da ödemeyi yapan diğer kişiler tarafından kesilen vergi, kesintiyi yapan bu kişiler tarafından muhtasar ve prim hizmet beyannamesi ile beyan edilmek suretiyle ödenir. Ancak bazı durumlarda ücret geliri elde edenlerin elde ettiği ücret gelirini, gelir vergisi beyannamesi ile beyan etmesi gerekmekte olup ücret geliri elde edip beyanname vermesi gerekenler aşağıda açıklanmıştır.
Ücret Gelirinin Yıllık Beyanname ile Beyan Edilmesi Gereken Durumlar:
A-) 2023 yılında tek işverenden alınmış ve kesinti suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirleri toplamı, vergi tarifesinin dördüncü gelir diliminde 2023 yılı için geçerli tutar olan 1.900.000 TL’yi aşanların ücret gelirinin tamamı yıllık beyanname ile beyan edilir.
Ücret gelirleri toplamının, 2023 yılı için 1.900.000 TL aşmaması durumunda yıllık beyanname verilmeyecek, diğer gelirler için beyanname verilse dahi bu gelirler beyannameye dâhil edilmeyecektir.
B-) Bilindiği üzere 01.01.2022 tarihinden itibaren yapılan ücret ödemelerine uygulanmak üzere; hizmet erbabının, ödemenin yapıldığı ayda geçerli olan asgari ücretin aylık brüt tutarından işçi sosyal güvenlik kurumu primi ve işsizlik sigorta primi düşüldükten sonra kalan tutarına isabet eden ücretleri gelir vergisinden istisna edilmiştir.
2023 yılının ilk altı ayında aylık brüt asgari ücret 10.008,00 TL, aylık toplam prim tutarı 1.501,20 TL, ikinci altı ayında aylık brüt asgari ücret 13.415,50 ve aylık toplam prim tutarı 2.012,18 TL olması nedeniyle; 2023 yılında ücret gelirinden istisna edilecek toplam matrah 119.454,72 TL ve matraha isabet eden istisna tutar toplam 20.390,93 TL’dir.
Bu bağlamda, 2023 yılında kesinti suretiyle vergilendirilmemiş ücret gelirlerinin yıllık matrahının, asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahı olan 119.454,72 TL’yi aşmaması halinde, bu ücret gelirleri beyan edilmez.
2023 yılı içinde elde edilen kesinti suretiyle vergilendirilmemiş ücret gelirleri toplamının, 119.454,72 TL’yi aşması halinde ise bu gelirlerin tamamı beyan edilecek ve hesaplanan gelir vergisinden asgari ücretin yıllık matrahı üzerinden hesaplanan vergi indirim konusu yapılacaktır.
C-) Tek işverenden elde edilen, üzerinden kesinti yapılmış olan ve 2023 yılı için toplamı 1.900.000,00 TL’yi aşmayan ücret gelirleri beyan edilmez. Diğer gelirler için beyanname verilse dahi bu gelirler beyannameye dâhil edilmez.
Ancak 2023 yılında tek işverenden alınan ücret geliri toplamının 1.900.000,00 TL’yi aşması durumunda, ücret gelirinin tamamı yıllık beyanname ile beyan edilir.
Ç-) Birden fazla işverenden üzerinden kesinti yapılmış ücret geliri elde edilmesi durumunda, birden sonraki işverenden 2023 yılında alınan ücret toplamı 150.000,00 TL’yi aşıyorsa ücret gelirinin tamamı yıllık beyanname ile beyan edilir.
D-) Birden fazla işverenden üzerinden kesinti yapılmış ücret geliri elde edilmesi durumunda; birinci işverenden alınan ücret dahil, alınan ücret toplamı 1.900.000,00 TL’yi aşıyorsa ücret gelirinin tamamı yıllık beyanname ile beyan edilir.
E-) Sporcuların 2023 yılında elde ettiği tevkifata tabi olan ücret geliri toplamı, 1.900.000,00 TL’yi aşıyorsa ücret gelirinin tamamı yıllık beyanname ile beyan edilir.
F-) Profesyonel spor yarışmaları ile basketbol ve voleybol spor dallarının en üst liglerindeki yarışmaları yöneten spor hakemlerinin, 2023 yılında elde ettiği tevkifata tabi olan ücret geliri toplamı, 1.900.000,00 TL’yi aşıyorsa veya birden fazla işverenden ücret alan ve birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerin toplamı 150.000 TL’yi aşıyorsa ücret gelirinin tamamı yıllık beyanname ile beyan edilir.
G-) Ücretlerini yabancı bir memleketteki işverenden doğrudan doğruya alan hizmet erbabının ücretlerinin tamamı (istisna kapsamında olanlar hariç) yıllık beyanname ile beyan edilir.
Ğ-) Ücretleri istisna kapsamına girmeyen yabancı elçilik ve konsolosluk memur ve hizmetlilerin ücretlerinin tamamı yıllık beyanname ile beyan edilir.
H-) Dar mükellef gerçek kişilerin, tamamı Türkiye’de kesinti suretiyle vergilendirilmiş olan ücret gelirleri için yıllık beyanname verilmez ve diğer gelirleri için beyanname vermeleri halinde de bu gelirleri beyannameye dahil edilmez.
Ücret Gelirlerinin Beyan Sınırının Aşılıp Aşılmadığının Tespiti:
193 sayılı GVK’nın 86’ncı maddesine göre ücret gelirinin beyan sınırını aşıp aşmadığının tespitinde; gayrisafi ücret tutarından Kanunun 63’üncü maddesinde yer alan indirimler yapıldıktan sonra bulunan gerçek safi tutar üzerinden, 31’inci maddesinde yer alan engellilik indiriminin düşülmesi sonrasında bulunan vergi matrahı dikkate alınması gerekir.
Kamuda Çalışanlar Açısından Tek İşveren/Birden Fazla İşveren Tespiti
Ücretlilerin yıl içinde kamuda ve/veya özel sektörde çalışırken işveren değiştirmeleri durumunda elde ettikleri ücretin tek işverenden mi yoksa birden fazla işverenden mi elde edildiğinin bilinmesi yıllık beyanname vermelerinin tespitinde önem taşımaktadır. Kamuda ve özel sektörde tek işveren/birden fazla işveren tespitinin yapılmasına ilişkin düzenlemeler 311 ve 321 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yapılmıştır.
Bu kapsamda;
• Genel bütçe kapsamında bulunan kamu idarelerinde çalışan personelin, yıl içerisinde bu kapsamdaki diğer kurum ve kuruluşlardan da ücret alması veya bu kapsamdaki diğer bir kurum ve kuruluşa nakil olması durumunda, elde ettikleri ücretler tek işverenden alınan ücret olarak değerlendirilecektir.
Genel bütçe kapsamında bulunan kamu idarelerinde çalışan personelin; aynı yıl içerisinde, bunlar dışında bir işverenden de ücret geliri elde etmesi veya görevinden ayrılarak bu kapsamda olmayan bir işveren nezdinde çalışmaya başlaması durumunda, söz konusu personelin ücret matrahları birbiri ile ilişkilendirilmeksizin her bir işverenden elde edilen ücret ayrı ayrı gelir vergisi tevkifatına tabi tutulacaktır.
Bu durumda, birden sonraki işverenden alınan ücretlerin toplamının, 2023 yılı için 150.000 TL’yi aşması veya bu tutarı aşmamakla birlikte her iki işverenden aldığı ücret geliri toplamının 2023 yılı için 1.900.000 TL’yi aşması halinde, ücret gelirlerinin tamamının beyan edilmesi gerekmektedir.
Özel Sektör İşyerlerinde Çalışanlar Açısından Tek İşveren/Birden Fazla İşveren Tespiti:
a) Aşağıdaki hallerde hizmet erbabının ücretlerinin tek işverenden elde edildiği kabul edilecektir.
• İki ayrı özel sektör firmasının birleşmesi (devir, nev’i değişikliği ve bölünme halleri dahil),
• 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulan yerlerde çalışan hizmet erbabının, yıl içinde alt işvereninin değişmesi,
• Ortaklık halinde faaliyette bulunan işyerlerinde, ortaklardan herhangi birinin değişmesi.
b) Aşağıdaki hallerde hizmet erbabının ücretlerinin birden fazla işverenden elde edildiği kabul edilecektir.
• Bir özel sektör işvereninin yanında çalışan hizmet erbabının, yıl içerisinde bu işverenden elde ettiği ücretinin yanı sıra, başka bir özel sektör işvereninden ya da kamu kurum veya kuruluşundan da elde ettiği ücret gelirleri,
Aynı takvim yılı içinde bir özel sektör işvereninin yanında çalışmakta iken, işten ayrılarak başka bir özel sektör işvereninin yanında ya da kamu kurum veya kuruluşunda çalışmaya başlanılması nedeniyle elde ettiği ücret gelirleri,
• Aynı takvim yılı içinde, gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin yanında çalışan hizmet erbabının, söz konusu mükelleflerin ortağı oldukları iş ortaklığı veya adi ortaklıklar bünyesinde çalışmaya başlamaları halinde elde ettikleri ücret gelirleri.
Teşvik ve İstisna Kapsamındaki Ücret Gelirleri:
193 sayılı Kanunun 86 ncı maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre, kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı için yıllık beyanname verilmemekte ve diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dahil edilmemektedir.
• 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 12 nci maddesine göre, Türk Uluslararası Gemi Sicilinde kayıtlı gemilerde ve yatlarda çalışan personele ödenen ücretler gelir vergisinden istisna edilmiştir. Bu Kanun kapsamında çalışan ve şartları taşıyan hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılmamaktadır. Dolayısıyla, istisna kapsamındaki bu ücretlerin beyan edilmesi ve beyanname verilip verilmeyeceğinin tespitinde dikkate alınması söz konusu değildir.
Öte yandan, gelir vergisi stopaj teşviki kapsamında olan diğer kanunlarda ise uygulama aşağıdaki şekilde yapılmaktadır.
• 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununun geçici 2 nci maddesine göre Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin ücretlerinden kesilen gelir vergisi, verilen muhtasar ve prim hizmet beyannamesi üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilmektedir.
• 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunda belirtilen, Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin ücretlerinden kesilen gelir vergisi, verilen muhtasar ve prim hizmet beyannamesi üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilmektedir.
• 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu uyarınca Serbest Bölgelerde üretilen ürünlerin FOB bedelinin en az % 85’ini yurt dışına ihraç eden mükelleflerin istihdam ettikleri personele ödedikleri ücretler üzerinden hesaplanan gelir vergisi, verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilmektedir.
1/1/2022 tarihinden itibaren yapılacak ücret ödemelerinde ise ücret ödemeleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, Gelir Vergisi Kanununun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (18) numaralı bendinde düzenlenen istisna nedeniyle alınmayacak olan vergi düşüldükten sonra kalan vergi tutarı verilecek muhtasar ve prim hizmet beyannamesi üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilmektedir.
Dolayısıyla, 4691, 5746 ve 3218 sayılı Kanunlar kapsamında teşvike konu ücretler üzerinden kesilen gelir vergisi, verilen muhtasar ve prim hizmet beyannamesi üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilmektedir. Anılan Kanunlar kapsamında çalışan ve şartları taşıyan hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılması nedeniyle, bu ücretlerin de beyanname verilip verilmeyeceğinin tespitinde dikkate alınması gerekmektedir.
Beyanname verildiği durumlarda, ücret gelirleri üzerinden kesilen ve işveren tarafından muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde tahakkuktan terkin edilen gelir vergisi hesaplanan vergiden mahsup edilebilecektir.
193 sayılı Kanunun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (18) numaralı bendiyle ihdas edilen istisna uygulaması ve asgari geçim indirimi uygulamasının kaldırılması nedeniyle, teşvik kapsamındaki bu ücret ödemelerine, öncelikle 193 sayılı Kanunun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (18) numaralı bendinde düzenlenen istisna uygulanacak ve istisna sonrası vergi, ilgili düzenlemelerdeki sınırlamalar çerçevesinde tahakkuktan terkin edilecektir. Asgari ücrete isabet eden verginin tahakkuktan terkin edilmesini öngören düzenlemelere göre ise istisna uygulaması nedeniyle asgari ücretten vergi alınmadığından tahakkuktan terkini gerekecek bir vergi hesabı yapılmayacaktır.
Diğer kanunlarda yer alan benzer istisna ve teşvikler için de hesaplama aynı şekilde olacaktır.
Yabancı Bir Ülkedeki İşveren Tarafından Doğrudan Doğruya Ödenen Ücretler:
Yabancı ülkelerde bulunan işverenlerden alınan ve tevkifata tabi olmayan ücretler (varsa Türkiye dahilindeki kazanç ve iratlarıyla birlikte) ikametgâhın bulunduğu yerin vergi dairesine yıllık beyanname ile beyan edilir.
Ancak; Gelir Vergisi Kanununun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (14) numaralı bendine göre; kanunî ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan dar mükellefiyete tabi işverenlerin yanında çalışan hizmet erbabına, işverenin Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden döviz olarak ödediği ücretler gelir vergisinden istisna edilmiştir.
Bu istisnanın uygulanabilmesi için;
• Türkiye’de hizmet arz eden gerçek kişinin bağlı bulunduğu işverenin dar mükellef kurum olması, bu kurumun da Türkiye’de hiçbir şekilde kazanç elde edecek mahiyette faaliyette bulunmaması,
• Dar mükellef kurumda çalışan kişinin hizmet erbabı ve yapılan ödemenin de ücret niteliğinde olması,
Dar mükellef kurumun Türkiye’deki personeline yapacağı ödemenin bu kurumun yurtdışı kazançlarından karşılanması,
• Ücretin döviz olarak ödenmesi,
• Ödenen ücretin dar mükellef kurumun Türkiye’deki hesaplarına gider olarak kaydedilmemesi, şartlarını bir arada taşıması gerekmektedir.
Kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan dar mükellefiyete tabi işverenlerin, Ticaret Bakanlığından alınan izne istinaden kurulan bölgesel yönetim merkezlerinde münhasıran merkezin faaliyet izni kapsamında istihdam ettikleri hizmet erbabına, Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden döviz olarak ödediği ücretlerinin gelir vergisinden istisna edildiği hükme bağlanmıştır.
Bu istisnanın uygulanabilmesi için;
• İşveren sıfatıyla ücret ödemesinde bulunan kurumların, Türkiye’de kanuni ve iş merkezinin bulunmaması,
• Dar mükellef kurumda çalışan kişinin hizmet erbabı (ücretli) ve yapılan ödemenin ücret olması,
• Dar mükellef kurumun ücret ödemesi yaptığı hizmet erbabının Ticaret Bakanlığından alınan izne istinaden kurulan bölgesel yönetim merkezlerinde faaliyet izni kapsamında istihdam edilmesi,
• Dar mükellef kurumun Türkiye’deki personeline yapılacak ödemenin bu kurumun yurt dışı kazançlarından karşılanması,
Ücretlerin döviz olarak ödenmesi, şartlarını bir arada taşıması gerekmektedir.
Yabancı Elçilik ve Konsolosluklarda Çalışan ve İstisnadan Faydalanmayan Memur ve Hizmetlilere Ödenen Ücretler
Yabancı ülkelerin Türkiye’de bulunan elçi, maslahatgüzar ve konsolosları ile elçilik ve konsolosluklara mensup olan ve o ülkenin uyruğunda bulunan memurları dışında kalan memur ve hizmetlilerin yalnızca bu işlerden dolayı aldıkları ücretler, karşılıklı olmak koşuluyla gelir vergisinden istisna edilmiştir.
Karşılıklılık esasının uygulanmadığı durumlarda karşılık esasına uymayan ülkenin Türkiye’deki temsilciliğinde çalışan memurlar istisnadan yararlanamazlar. Bu durumda ücret sahipleri elde ettikleri tevkifatsız ücret gelirini yıllık gelir vergisi beyannamesiyle oturdukları mahallin vergi dairesine beyan edeceklerdir.
Diğer Ücretlilerin Durumu:
7349 sayılı Kanunun 3 üncü maddesi ile 193 sayılı Kanunun 64 üncü maddesi 1/1/2022 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlükten kaldırılmıştır. Söz konusu düzenleme ile bu madde kapsamında bulunan;
• Kazançları basit usulde tespit edilen ticaret erbabı yanında çalışanların,
• Özel hizmetlerde çalışan şoförlerin,
• Özel inşaat sahiplerinin ücretle çalıştırdığı inşaat işçilerinin,
• Gayrimenkul sermaye iradı sahibi yanında çalışanların, elde ettikleri ücretler, işverenlerin tevkifat yapma yükümlülüğü bulunmadığından tevkifata tabi olmayan ücret kapsamında değerlendirilecektir.
193 sayılı Kanunun 64 üncü maddesinin yürürlükten kaldırılması nedeniyle, bu kapsamda bulunan hizmet erbabının vergi karnesi almasına ve karnesini vergi dairesine ibraz ederek vergilerini tarh ve tahakkuk ettirmesine gerek bulunmamaktadır. Bu kapsamda olanların 1/1/2022 tarihinden itibaren elde ettikleri tevkif suretiyle vergilendirilmemiş ücret gelirleri Kanunun genel hükümlerine tabi olacaktır.
• 193 sayılı Kanunun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (18) numaralı bendi uyarınca, bu kapsamda bulunan hizmet erbabının 1/1/2022 tarihinden itibaren elde ettiği ücret gelirlerine ilişkin matrahlarının, asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşmaması halinde, istisna kapsamına giren bu ücretleri için yıllık beyanname verilmeyecektir.
• Hizmet erbabının elde ettiği ücret gelirlerinin, istisna tutarını aşması halinde ise elde edilen ücret gelirinin tamamı yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecek ve hesaplanan gelir vergisinden asgari ücret üzerinden hesaplanan yıllık gelir vergisi mahsup edilerek ödenecek vergi hesaplanacaktır.
Comments are closed.