ÖZET:
213 sayılı VUK’un geçici 31 maddesi ile mükerrer (298/Ç) ve geçici 32’nci maddeleri kapsamında yapılan yeniden değerleme sonucunda ortaya çıkan değer artış tutarlarını isteyen mükellefler pasifte öz kaynaklar grubu içinde özel bir fon hesabında (522 – MDV Yeniden Değerleme Artışları Hesabında) izlemiş, dileyen mükellefler de sermayeye ilave etmiştir.
31.12.2023 tarihli bilançolar için yapılacak enflasyon düzeltmesinde ‘yeniden değerleme değer artış fonu hesabı’nda izlenen tutarlar, ‘698-Enflasyon Düzeltme Hesabı’na aktarılmak suretiyle geçmiş yıllar karları / zararları hesabıyla ilişkilendirilecek ve bu bağlamda enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.
Sermayeye ilave edilen yeniden değerleme artış tutarları ise sermayenin düzeltmeye esas değerinden, diğer bir ifadeyle sermaye tutarından düşülecek ve düzeltme kapsamı dışında kalmış olacaktır. Bu suretle sermayeye ilave edilen fonlar sermayenin içinde izlenmeye devam edecek, fon hesabı ise kapatılmış olacaktır.
213 Sayılı VUK’un Mükerrer 298, Geçici 31 Ve Geçici 32’nci Maddeleri Kapsamında Yapılan Yeniden Değerleme:
Bilindiği üzere enflasyonun yüksek seyrettiği ancak enflasyon muhasebesinin uygulanmadığı dönemlerde 213 sayılı VUK’un mükerrer 298’inci maddesinin Ç fıkrası ve geçici 31 ve geçici 32’nci maddeleri ile ihdas edilen düzenlemelerle, enflasyon muhasebesi ile benzer etkileri oluşturan yeniden değerleme uygulamaları getirilmiştir. Buna göre bilanço esasına göre defter tutan tam mükellef gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinden dileyenler, aktiflerinde yer alan taşınmazlar ile amortismana tabi iktisadi kıymetlerini yeniden değerlemiş ve yeniden değerleme neticesinde kıymetlerin değerinde meydana gelen değer artışlarını, ‘522 – M.D.V. Yeniden Değerleme Artışları’ hesabında – izlemişlerdir.
Oluşturulan Değerleme Artış Fonlarının Vergisel Durumu:
213 sayılı VUK’un geçici 31 ve 32’nci maddeleri kapsamında yapılan yeniden değerleme neticesinde iktisadi kıymetlerin değerinde meydana gelen değer artışı öncelikle, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilir. Bu fon hesabında gösterilen değer artışı tutarının, mükellefler tarafından istenildiğinde sermayeye ilave edilmesi mümkün bulunmaktadır. Ancak söz konusu fonun sermayeye ilave edilme dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen kısmı, bu işlemin yapıldığı dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulur. Yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların elden çıkarılması halinde, pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışları, kazancın tespitinde dikkate alınmaz. Yani değeri yeniden belirlenen taşınmaz ne şekilde elden çıkarılsa çıkarılsın, ‘522 – MDV Yeniden Değerleme Artışları Hesabı’ (sermayeye ilave hariç) bilançoda kalmaya devam eder.
VUK’un mükerrer (298/Ç) maddesi kapsamında yapılan yeniden değerleme neticesinde oluşan değer artışı da öncelikle bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilir. Değer artış tutarının daha sonra sermayeye ilave edilme dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen kısmı, bu işlemin yapıldığı dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulur. Ancak bu uygulamada sermayeye eklenen değer artışları, ortaklar tarafından işletmeye ilave edilmiş kıymetler olarak kabul edilir ve işlemler kâr dağıtımı sayılmaz
Yeniden Değerleme Artış Fonlarının, Enflasyon Düzeltmesi Karşısındaki Durumu:
213 sayılı VUK’un mükerrer 298’inci maddesinin Ç fıkrası ile geçici 31’inci ve geçici 32’nci maddelerinde; yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların elden çıkarılmasından önce ilgili maddeler uyarınca enflasyon düzeltmesi yapılmasına ilişkin şartların oluşması halinde enflasyon düzeltmesinin, oluşturulan değer artışı fonunun öz sermayeden düşülmesi suretiyle yapılacağı hüküm altına alınmıştır. Bununla birlikte enflasyon düzeltmesinin uygulamasına yönelik olarak yayımlanan Taslak Tebliğde, 1/1/2024 tarihinden önce ayrılmış ve sermayeye ilave edilmiş olan yeniden değerleme değer artış fonu gibi fonların sermayeye ilavesi nedeniyle oluşan sermaye artışlarının, artış olarak dikkate alınmayacağı ve bunların enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacağı; VUK’un mükerrer 298’inci maddesinin Ç fıkrası ile Geçici 31 inci ve geçici 32 nci maddeleri uyarınca oluşturulan yeniden değerleme değer artış fonu hesabı gibi hesapların bakiyesinin Enflasyon Düzeltme Hesabına aktarılmak suretiyle geçmiş yıllar karları veya zararları hesabıyla ilişkilendirileceği belirtilmiştir.
Buna göre yeniden değerleme sonucunda oluşturulan değerleme artış fonları eğer sermayeye dahil edilmişse, sermayenin içinde izlenmeye devam edecek; bununla birlikte yapılacak enflasyon düzeltmesinde sermaye tutarından düşülecek ve düzeltmeye tabi tutulmayacaktır.
İktisadi kıymetlerin yeniden değerlemesi sonucunda oluşturulan ve öz kaynaklar grubu içinde bir pasif hesapta izlenen yeniden değerleme artış fonları ise ‘698-Enflasyon Düzeltme Hesabı’ ile kapatılacaktır. Bu enflasyon düzeltme hesabı ise borç ya da alacak kalanı vermesi durumuna göre ‘geçmiş yıllar karları hesabı’na veya ‘geçmiş yıllar zararları hesabı’na aktarılarak kapatılacaktır. Bu suretle, 31.12.2023 tarihli bilançolar için yapılacak enflasyon düzeltmesi neticesinde oluşan karın vergiye tabi tutulması, zararının da zarar olarak dikkate alınması önlenmiş olacaktır. Ancak düzeltme sonucunda oluşacak ‘geçmiş yıllar karları / zararları hesabı’ 2024 hesap dönemi içinde yapılacak enflasyon düzeltmelerinde vergisel etki gösterecektir.
Sonuç Olarak:
Yeniden değerleme artış fonlarının sermayeye eklenmesi de ayrı bir fon hesabında izlenmesi de mümkün olup değerleme artış tutarı her iki durumda da enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaz.
Değerleme artış fonu sermayeye eklenmişse, düzeltmeye tabi tutulmadan, sermayenin içinde sonraki dönemlere aktarılır. Sermayeye ilave edilen değer artışları, yeniden değerlenen iktisadi kıymetin satışı veya herhangi bir şekilde elden çıkarılmasına ilişkin kar ve zararın tespitinde dikkate alınmaz. Ancak sermayenin içindeki bu değer artışı herhangi bir suretle sermayeden çekilirse, çekilen kısım bu işlemin yapıldığı dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, o dönemin kazancı sayılarak vergiye tabi tutulur.
Yeniden değerlenen iktisadi kıymet için oluşturulan değerleme artış fonunun ayrı hesapta izlenmesi durumunda fon tutarı, enflasyon düzeltme hesabına kaydedilmek suretiyle kapatılır ve bu suretle düzeltilmiş bilançoda geçmiş yıl karları / zararları içine alınır.
Her ne kadar 2023 yılı vergi matrahına etkisi olmasa da bu durum 2024 yılı içinde yapılacak düzeltmelerde vergi matrahını etkileyecektir.
Comments are closed.