Ülke kalkınmasının temel ögelerinden birisi de şüphesiz işletmelerin geliştirilmesi ve rekabetçi bir yapıya kavuşturulmasıdır. Bu amaca yönelik olarak Devlet (kamu kurum ve kuruluşları) tarafından işletmelere, ülke tasarruflarının katma değeri yüksek yatırımlara yönlendirilmesi, üretim ve istihdamın artırılması, uluslararası rekabet gücünü artıracak ve araştırma geliştirme içeriği yüksek bölgesel yatırımlar ile stratejik yatırımların özendirilmesi, uluslararası doğrudan yatırımların artırılması, bölgesel gelişmişlik farklılıklarının azaltılması gibi amaçların gerçekleştirilebilmesi amacıyla çeşitli destek, teşvik ve faydalar sağlanmaktadır.
Destek ve teşviklerin diğer bazı amaçları da; cari açığın azaltılması amacıyla ithalat bağımlılığı yüksek olan ara malı ve ürünlerin üretiminin artırılması, teknolojik dönüşümü sağlayacak yüksek ve orta-yüksek teknoloji içeren yatırımların desteklenmesi, en az gelişmiş bölgelere sağlanan yatırım desteklerinin artırılması, bölgesel gelişmişlik farklılıklarının azaltılması, destek unsurlarının etkinliğinin artırılmasıdır. Ancak maalesef yatırımcıların, sunulan bu destek ve teşvikler hakkında yeterince bilgi sahibi olamadıkları görülmektedir.
Devlet tarafından işletmelere verilen destek ve teşvik unsurlarının temel dayanağı, 15/6/2012 tarihli ve 2012/3305 Sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar oluşturmakta; Kararın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar ‘Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (2012/1)’de yer almaktadır.
Söz konusu teşvikler nakit parasal destek olmayıp; daha çok devletin alacaklarının mahsubu ya da terkin edilerek ödenmemesi şeklindedir. Buna göre teşvik kapsamında yatırım yapan mükellefler; KDV ve gümrük vergisi istisnası, KDV iadesi, gelir / kurumlar vergisi indirimi, sigorta primi işveren payı ve sigorta primi işçi payı desteği, gelir vergisi işçi stopajı, yatırım yeri tahsisi, faiz / kar payı desteği gibi destek unsurlarından faydalanabilmektedir.
2012/3305 Sayılı Karar ile yatırım teşvikleri; genel teşvik uygulamaları, bölgesel teşvik uygulamaları, öncelikli yatırımların teşviki, stratejik yatırımların teşviki olmak üzere dört farklı bileşenden oluşmaktadır.
Yatırım türleri ise; komple yeni yatırım, tevsi yatırım, modernizasyon, ürün çeşitlendirme ve entegrasyondan oluşur.
2012/3305 Sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar Ve Tebliğ Kapsamında Yatırım Teşvikleri:
Yatırım teşvikleri, bölgeler arası gelişmişlik farklılıklarını azaltmak, az gelişmiş ve gelişmekte olan bölgelerde yatırımı artırmak ve istihdamı özendirmek amacıyla devlet tarafından sağlanan desteklerdir.
Buna göre Türkiye gelişmişlik sıralaması açısından bölgelere ayrılarak, her bölgede yapılacak yatırımlarla ilgili teşvik edilecek sektör ve yatırımlar ile teşvik araçları belirlenmiştir.
Teşvik Kararı ile belirlenen yatırım teşviklerinden faydalanabilmek için desteklenebilir konularda ve sabit yatırım tutarlarında yatırım yapılması ve yapılacak bu yatırım için Sanayi Ve Teknoloji Bakanlığınca düzenlenmiş/onaylanmış yatırım teşvik belgesine sahip olunması gerekmektedir. Yatırım teşvik belgesi düzenlenmemiş yatırımların teşvik tedbirlerinden faydalanması mümkün bulunmamaktadır.
Yatırım Teşvik Belgesi:
Teşviklerden faydalanabilmek için öncelikle Yatırım Teşvik Belgesi alınması gerekmektedir.
Yatırım Teşvik Belgesi; yatırımın karakteristik değerlerini ihtiva eden, yatırımın belirlenen asgari şartlara uygun olarak gerçekleştirilmesi halinde üzerinde kayıtlı destek unsurlarından istifade imkânı sağlayan, teşvik sistemi ile ilgili kararın amaçları doğrultusunda gerçekleştirilecek yatırımlar için düzenlenen belgedir.
Kimler Yatırım Teşvik Belgesine Başvurabilir?
Yatırım teşvik belgesine gerçek kişiler, adi ortaklıklar, sermaye şirketleri, kooperatifler, iş ortaklıkları, kamu kurum ve kuruluşları (genel ve özel bütçeli kurum ve kuruluşlar, il özel idareleri, belediyeler ve kamu iktisadi teşebbüsleri ile bunların sermaye bileşimindeki hisse oranları %50’yi geçen kurum ve kuruluşlar) ile kamu kuruluşu niteliğindeki meslek kuruluşları, dernekler ve vakıflar, yurt dışındaki yabancı şirketlerin Türkiye’deki şubeleri ile Türk Ticaret Kanunu’na göre kurulmuş yabancı sermayeli şirketler başvuru yapabilmektedir.
Ancak yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarının toplamı aylık brüt asgari ücretten fazla olan ve söz konusu borçların tecili ve taksitlendirmesini ya da çeşitli bu borçları yeniden yapılandırmayan işletmeler teşviklerden faydalanamazlar.
Yatırım Teşvik Belgesi ile ilgili her türlü iş ve işlem için E-TUYS (Elektronik Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Bilgi Sistemi)[1] aracılığıyla Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına müracaat edilir. Bununla birlikte, genel teşvik uygulamaları kapsamında yer alan sabit yatırım tutarı 10 milyon TL’yi aşmayan Tebliğ ile belirlenen imalat sanayi yatırımları için Kalkınma Ajanslarına veya yetkili Sanayi Odalarına da müracaat edilebilir.
Yatırım Teşviklerinden Nasıl Faydalanılır?
Teşvik Kararı ile belirlenen yatırım teşviklerinden faydalanabilmek için desteklenebilir konularda ve sabit yatırım tutarlarında yatırım yapılması ve yapılacak bu yatırım için Sanayi Bakanlığınca düzenlenmiş/onaylanmış yatırım teşvik belgesine sahip olunması gerekmektedir. Yatırım teşvik belgesi düzenlenmemiş yatırımların teşvik tedbirlerinden faydalanması mümkün bulunmamaktadır.
Mevcut Tesis İçin Teşviklerden Yaralanmak Mümkün Mü?
Daha önce yapılmış yatırımlar için veya mevcut istihdam için yatırım teşviklerinden faydalanılamaz. Mevcut tesise ilave (tevsi) yatırım yapılacak olması ve bu yatırım için yatırım teşvik belgesi alınması halinde yatırım teşviklerinden faydalanılabilir.
Destek Unsurları Nelerdir?
KDV İstisnası: Yatırım teşvik belgesi kapsamında yurtiçinden ve yurtdışından temin edilecek yatırım malı makine ve teçhizat ile belge kapsamındaki yazılım ve gayrimaddi hak satış ve kiralamaları için katma değer vergisinin ödenmemesi şeklinde uygulanır. İmalat ve turizm sektöründe belge kapsamında gerçekleştirilen bina-inşaat harcamaları, 31/12/2025 tarihine kadar kdv istisnasından yararlandırılabilir.
Gümrük Vergisi Muafiyeti: Yatırım teşvik belgesi kapsamında yurt dışından temin edilecek yatırım malı makine ve teçhizat için gümrük vergisinin ödenmemesi şeklinde uygulanır. 29/6/2021 tarihinden itibaren yapılan başvurulara istinaden düzenlenen yatırım teşvik belgeleri kapsamında ithal edilecek makine ve teçhizatlar için, 3305 sayılı kararın ek-8’inde belirtilen makine ve teçhizat için gümrük vergisi muafiyeti uygulanmaz. Söz konusu makine ve teçhizatlar kullanılmış veya yenileştirilmiş olarak teşvik belgesi kapsamında temin edilemez.
Vergi İndirimi: Gelir veya kurumlar vergisinin, yatırım için öngörülen katkı tutarına ulaşıncaya kadar indirimli olarak uygulanmasıdır. Bu destek stratejik yatırımlar, bölgesel teşvik uygulamaları ve öncelikli yatırımların teşviki uygulamaları çerçevesinde düzenlenen teşvik belgeleri kapsamında sağlanır.
Faiz Veya Kar Payı Desteği: Yatırım teşvik belgesi kapsamında kullanılan en az bir yıl vadeli krediler için sağlanan bir finansman desteğidir. Teşvik belgesinde kayıtlı sabit yatırım tutarının %70’ine kadar kullanılan krediye ilişkin ödenecek faizin veya kâr payının belli bir kısmı bakanlıkça karşılanmaktadır. Bu destek unsuru, stratejik yatırımlar, 3., 4., 5. Ve 6. Bölgelerde bölgesel teşvik ve öncelikli yatırımların teşviki uygulamaları kapsamında yapılacak yatırımlar için uygulanır.
Yatırım Yeri Tahsisi:
Yatırım teşvik belgesi düzenlenmiş stratejik yatırımlar, bölgesel ve öncelikli yatırımlar için Çevre, Şehircilik Ve İklim Değişikliği Bakanlığınca (Milli Emlak Genel Müdürlüğü) belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yatırım yeri tahsis edilebilir.
Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği: Yatırım teşvik belgesi kapsamı yatırımla sağlanan ilave istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi işveren hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmının belirli bir süre bakanlıkça karşılanmasıdır. Stratejik yatırımlar, bölgesel ve öncelikli yatırımların teşviki uygulamaları kapsamında düzenlenen teşvik belgeleri için uygulanır.
Sigorta Primi Desteği: Yatırım teşvik belgesi kapsamı yatırımla sağlanan ilave istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi işçi hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmının 10 yıl süreyle bakanlıkça karşılanmasıdır. Genel teşvik uygulamaları hariç olmak üzere, sadece 6. bölgede gerçekleştirilecek yatırımlar için düzenlenen teşvik belgelerinde öngörülür. Ayrıca, teknoloji odaklı sanayi hamlesi programı kapsamında desteklenen stratejik yatırımlar için de uygulanabilir.
KDV İadesi: Sabit yatırım tutarı 500 milyon Türk lirasının üzerindeki stratejik yatırımlar kapsamında gerçekleştirilen bina-inşaat harcamaları için tahsil edilen kdv’nin iade edilmesidir.
Asgari Sabit Yatırım Tutarları Ne Kadardır?
Teşvik belgesine müracaat edebilmek için asgari sabit yatırım tutarları;
– Genel teşvik sisteminde; 1’inci ve 2’nci bölgelerde: 3 milyon TL; 3’üncü, 4’üncü, 5’inci ve 6’ncı bölgelerde: 1 milyon 500 bin TL’dir.
– Stratejik Yatırımlar için belirlenen asgari sabit yatırım tutarı 50 milyon TL’dir.
– Bölgesel Teşvik Uygulamaları için ise 500.000 TL’den başlamak üzere desteklenen her bir sektör ve her bir il için ayrı ayrı belirlenmiştir.
Bazı sektörlerde (turizm, hayvancılık vb.) asgari sabit yatırım tutarı haricinde asgari kapasite şartı da bulunmaktadır.
Ancak, desteklenecek yatırımlar için Bakanlar Kurulu Kararı’nda daha üst seviyede asgari sabit yatırım tutarı ve/veya asgari kapasite şartları öngörülmüşse, belirtilen şartlar geçerlidir.
Yatırım Teşvik Belgesi Kapsamında Değerlendirilmeyen Harcamalar:
• Yatırım Teşvik Belgesi’ne müracaat tarihinden önce gerçekleştirilmiş yatırım harcamaları,
• Hammadde, ara malı ve işletme malzemesi (otomobil yatırımları için CKD aksam ve parçaları, gemi ve yat yatırımları için tekne kabuğu hariç),
• Kullanılmış yerli makine ve teçhizat,
• Karayolu nakil vasıtaları ve her türlü binek araçları (Sağlık ve belediye hizmetlerinde kullanılan araçlar, apron veya limanda kullanılan araçlar, madencilik ve sağlık, hazır beton yatırımlarında kullanılan araçlar hariç),
• Uçak ve helikopter (havayolu taşımacılığına yönelik yatırımlar hariç),
• Porselenden, seramikten ve camdan mamul sofra ve mutfak eşyası,
• Bu harcamalar haricinde, belge kapsamında değerlendirilmeyecek harcamalar sektörel özellikler dikkate alınarak proje bazında belirlenir.
• Yatırım Teşvik Belgesi’ne ait ithal ve yerli makine ve teçhizat listelerinde inşaat malzemelerine yer verilmez.
Yatırım Teşvik Belgesi (Sabit Yatırım) Kapsamında Olan Harcamalar
Aşağıda belirtilen harcama kalemleri Yatırım Teşvik Belgesi’nin kapsamında değerlendirilmektedir. Bu harcamaların toplamı, sabit yatırım tutarını oluşturur.
• İthal / yerli Makine ve Teçhizat
• Arazi-Arsa
• Bina- İnşaat
a. Ana bina ve tesisleri
b. İdare binaları
c. Diğer bina harcamaları
• Diğer Harcamalar
a. Etüd-proje
b. Yardımcı makine ve teçhizat
c. İthalat ve gümrükleme
d. Taşıma ve sigorta
e. Montaj
f. Diğer
Asgari sabit yatırım tutarı, teşvik uygulamalarına ve bölgelere göre farklılık göstermektedir:
Yatırıma Başlama Tarihi Nedir?
Yatırıma başlama tarihi teşvik belgesi için bakanlığa veya sanayi odasına müracaat tarihi olup, yatırıma başlanıldığının kabul edilebilmesi için, yatırıma başlama tarihinden sonra arazi-arsa, altyapı, bina-inşaat, makine ve teçhizat (avans ve ön ödemeler dahil) ile diğer yatırım harcamalarına yönelik olarak, teşvik belgesinde kayıtlı sabit yatırım tutarının en az %10’u oranında harcama yapılması gerekmektedir.
Yatırım Teşvik Sisteminin Bileşenleri Nelerdir?
15.06.2012 tarih ve 2012/3305 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren yeni teşvik sistemi dört farklı uygulamadan oluşmaktadır:
a. Genel Teşvik Uygulamaları: Teşvik edilmeyecek yatırım konuları dışında kalan tüm yatırımları kapsamaktadır.
b. Bölgesel Teşvik Uygulamaları: İller arasındaki gelişmişlik farkını azaltmayı ve illerin üretim ve ihracat potansiyellerini artırmayı hedefler.
c. Öncelikli Yatırımların Teşviki: Belirli yatırım konularının 5. Bölge destekleri ile desteklenmesi hedeflenmektedir.
d. Stratejik Yatırımların Teşviki: Cari açığın azaltılmasına katkı sağlayacak katma değeri yüksek yatırımlar desteklenmektedir
Genel teşvik sistemi nedir?
Bölge ayrımı yapılmaksızın; yatırımı teşvik edilmeyecek yatırım konuları ile diğer teşvik uygulamaları kapsamında yer almayan ve belirlenen asgari sabit yatırım tutarı şartını sağlayan yatırımların, KDV istisnası ve gümrük muafiyeti destekleri ile desteklenmesine devam edilecektir.
Bölgesel Teşvik Sistemi Nedir?
Bölgeler bazında desteklenecek sektörlerin ve yatırım miktarlarının belirlendiği sistemdir. Bölgesel desteklerden yararlanacak yatırım konuları, ilgili kamu kurumları ile özel sektör kuruluşlarının görüş ve önerileri doğrultusunda gözden geçirilmiş ve destek sistemi kapsamındaki bölgesel teşviklerden yararlandırılacak yatırım konuları sektörel olarak il bazında yeniden düzenlenmiştir.
Bölgesel teşvikler kapsamında sağlanan destekler nelerdir?
Bölgesel Teşvikler kapsamında sağlanan destekler:
1. KDV İstisnası
2. Gümrük Vergisi Muafiyeti,
3. Vergi İndirimi,
4. Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği,
5. Yatırım Yeri Tahsisi,
6. Faiz Desteği, (3’üncü, 4’üncü, 5’inci ve 6’ncı Bölgelerdeki yatırımlarda),
7. Gelir Vergisi Stopajı Desteği, (6’ncı Bölgede gerçekleştirilecek yatırımlar için),
8. Sigorta Primi Desteği, (6’ncı Bölgede gerçekleştirilecek yatırımlar için).
Öncelikli Yatırımlar Nedir?
Asgari sabit yatırım tutarı 50 Milyon TL’nin üzerinde, teknoloji ve ARGE kapasitesini artıracak, uluslararası alanda rekabet üstünlüğü sağlayacak yatırımlardır. Büyük Ölçekli Yatırımlar, Türkiye’nin her bölgesinde farklı oranlarda ve sürelerde desteklenmektedir. Büyük Ölçekli Yatırımlar’ın yararlanabileceği teşvik unsurları:
KDV İstisnası, Gümrük Vergisi Muafiyeti, Vergi İndirimi, Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği, Yatırım Yeri Tahsisi, Sigorta Primi İşçi Hissesi Desteği (sadece 6. Bölge’deki yatırımlar için) Gelir Vergisi Stopajı Desteği (sadece 6. Bölge’deki yatırımlar için)
Stratejik yatırımlar nedir?
Stratejik yatırımlar, cari açığın azaltılması amacıyla ithalat bağımlılığı yüksek ürünlerin üretimine yönelik, uluslararası rekabet gücümüzü artırma potansiyeline sahip stratejik önemi haiz yatırımlardır. Stratejik yatırım konularının belirlenmesine yönelik farklı bir yaklaşım geliştirilmiş olup, yatırım konusu liste yerine uygulama amacı doğrultusunda kriterler belirlenmiş ve bu kriterlerin tamamını sağlayan yatırım konuları stratejik yatırım olarak kabul edilmiştir.
Asgari sabit yatırım tutarı 50 milyon TL’yi aşan, (münhasıran bu yatırımların enerji ihtiyacını karşılamak üzere gerçekleştirilecek doğal gaza dayalı olmayan enerji yatırımlarının, tesis kurulu gücü ile orantılanacak kısmı dahil) yurtiçi toplam üretim kapasitesi ithalattan az olan ya da yurt içi üretimi olmayan, yatırımla sağlanacak asgari katma değeri % 40 olan ve ithalat bağımlılığı yüksek ürünlerin üretimine yönelik yatırımlar stratejik yatırım olarak değerlendirilir.
Stratejik yatırımlara yönelik desteklerin amacı;
• Ekonomi Bakanlığınca çalışılan Girdi Tedarik Stratejisi (GİTES) çerçevesinde, cari açığın azaltılması amacıyla ithalat bağımlılığı yüksek ara malları ve ürünlerin üretimine yönelik,
• Uluslararası rekabet gücünü artırma potansiyeline sahip AR-GE içeriği yüksek, yüksek teknolojili ve yüksek katma değerli stratejik önemi haiz yatırımları teşvik etmektir.
Stratejik yatırımların değerlendirme kriterleri nelerdir?
• İthalat bağımlılığı yüksek ara malı veya ürünlerin üretimine yönelik,
• Asgari yatırım tutarı 50 milyon TL olan,
• %50’den fazlası ithalatla karşılanan,
• Asgari %40 katma değer üreten,
• Üretilecek ürünle ilgili son bir yıl içerisinde gerçekleşen toplam ithalat tutarı 50 milyon ABD Doları›nın üzerinde olan yatırımlar (yurt içi üretimi olmayan mallarda bu şart aranmayacaktır).
[1] 2 Temmuz 2018 tarihinden itibaren yeni yatırım teşvik belgesi düzenlenmesine ilişkin tüm müracaatlar ile yabancı yatırımcıların Türkiye’de kurdukları şirket ve şubeler tarafından yapılan bildirimler Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü tarafından yönetilen E-TUYS adlı web tabanlı uygulama aracılığıyla gerçekleştirilmektedir.
Comments are closed.